تعرفه گمرکی یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در هزینه‌های واردات و صادرات کالا به شمار می‌رود. این تعرفه‌ها نه تنها بر قیمت تمام‌شده محصولات تأثیر می‌گذارند، بلکه نقش مهمی در تنظیم بازار داخلی، حمایت از تولید ملی و جهت‌دهی به جریان تجارت بین‌المللی دارند. برای درک بهتر نظام تعرفه‌گذاری، آشنایی با مفاهیمی چون HS کد یا سیستم هماهنگ‌شده کدگذاری کالا ضروری است؛ چرا که این کدها مبنای اصلی طبقه‌بندی و تعیین میزان تعرفه برای هر کالا در سراسر دنیا محسوب می‌شوند.
در ادامه، با سازوکار تعیین تعرفه های گمرکی و نقش کلیدی HS کد در این فرآیند بیشتر آشنا می‌شویم.
تعرفه گمرکی به معنای مالیاتی است که دولت‌ها بر واردات یا صادرات کالاها وضع می‌کنند تا ضمن تأمین درآمد عمومی، از تولید داخلی حمایت شود. در تعریف دقیق، تعرفه گمرکی با استفاده از HS کد طبقه‌بندی شده و بر اساس مشخصات کالا (نوع، جنس، کاربرد) نرخ آن تعیین می‌شود.
HS کد که مخفف Harmonized System است، امکان شناسایی یکنواخت کالاها در سطح بین‌المللی را فراهم میکند و شش رقم اول آن در تمام کشورها یکسان است. با اتکا به این سیستم طبقه‌بندی، گمرکات می‌توانند به سرعت تعرفه مناسب را برای هر کالا اعمال کرده و فرآیند ترخیص کالا از گمرک را تسهیل کنند.
با تکمیل این فرم کارشناسان سامان اکسپرس در اسرع وقت با شما تماس گرفته و به شما مشاوره رایگان ارائه می‌کنند.
اصلی‌ترین هدف وضع تعرفه گمرکی تأمین منابع مالی دولت از محل حقوق ورودی و خروجی کالاها است، اما اهداف اقتصادی دیگری نیز دنبال می‌شود. یکی از کارکردهای مهم تعرفه، از طریق HS کد، حمایت از صنایع داخلی و کاهش رقابت نامتوازن کالاهای وارداتی است.
علاوه بر این، تعرفه‌های ارشادی با تغییر قیمت نسبی محصولات مصرف‌کننده را به سمت کالاهای ملی یا کالاهای با ارزش افزوده بالاتر سوق می‌دهد. در مجموع، تعادل بین درآمدزایی، حمایت از تولید ملی و هدایت بازار، ستون‌های اصلی سیاست تعرفه گمرکی هستند.
بیشتر بدانید: مجوز های ترخیص کالا از گمرک
تصمیم‌گیری درباره میزان تعرفه گمرکی در ایران برعهده چند نهاد رسمی است؛ مجلس شورای اسلامی حقوق پایه گمرکی را تصویب میکند، هیئت وزیران سود بازرگانی و عوارض را مشخص می‌سازد، و سازمان گمرک ایران بر اجرای دقیق این تعرفه‌ها نظارت دارد.
در همه مراحل، HS کد به‌عنوان معیار طبقه‌بندی کالاها ملاک قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود هر کالا با نرخ مناسب تحت پوشش قرار گیرد. به‌علاوه، کارگروه‌های بین‌المللی که به‌روزرسانی‌های دوره‌ای HS کد را منتشر می‌کنند، به‌صورت منظم مبنای اصلاح تعرفه‌ها قرار می‌گیرند.
تعرفه های گمرکی را می‌توان از جنبه‌های مختلف تقسیم کرد تا درک بهتری از کارکرد هر یک حاصل شود. تقسیم‌بندی اصلی بر اساس هدف، مقام وضع‌کننده، شکل و مأخذ محاسبه است که همه با کمک HS کد قابل شناسایی هستند.
در این دسته، تعرفه‌ها به سه گروه مالی، حمایتی و ارشادی تقسیم می‌شوند. تعرفه مالی صرفاً برای تأمین درآمد دولت است، تعرفه حمایتی با استفاده از HS کد به کالاهای وارداتی نرخ بالاتری می‌دهد تا تولید داخلی رقابت‌پذیر شود، و تعرفه ارشادی با تغییر قیمت نسبی کالاها مصرف را به سمت اهداف اقتصادی خاص هدایت میکند.
بیشتر بدانید: مدت زمان ترخیص کالا از گمرک
تعرفه‌های مستقل توسط خود کشور بدون توافق بین‌المللی تعیین می‌شوند، اما تعرفه‌های قراردادی یا ترجیحی حاصل توافقات دوجانبه یا چندجانبه هستند. در هر دو حالت، HS کد مبنای دقیق شناسایی کالا و اعمال نرخ توافقی یا ملی است.
تعرفه واحد، یک نرخ ثابت برای تمامی کالاها ارائه می‌دهد، در حالی که تعرفه مرکب شامل ترکیبی از چند نرخ متفاوت است که بسته به گروه‌بندی HS کد در سیستم هماهنگ‌شده اعمال می‌شود. این گوناگونی شکل تعرفه گمرکی، امکان تنظیم دقیق‌تر سیاست‌های تجاری را فراهم می‌سازد.
ماخذ ارزشی به‌صورت درصدی از ارزش گمرکی کالا اعمال می‌شود، ماخذ مقداری بر اساس وزن یا تعداد کالا تعیین می‌شود، و ماخذ مختلط ترکیبی از هر دو روش است. در همه این روش‌ها، شناسایی دقیق با HS کد سبب می‌شود میزان تعرفه گمرکی با کمترین اختلاف و بیشترین شفافیت محاسبه شود.
کاربردهای تعرفه گمرکی فراتر از تأمین درآمد دولت است و نقشی اساسی در سیاست‌های تجاری و اقتصادی کشورها دارد. نخستین کاربرد تعرفه گمرکی، تنظیم جریان واردات و صادرات کالا است؛ با اعمال نرخ‌های متفاوت بر کالاهای مختلف، دولت می‌تواند واردات کالاهای اساسی را تسهیل و کالاهای لوکس یا غیرضروری را محدود کند. علاوه بر این، تعرفه گمرکی ابزار قدرتمندی برای حمایت از تولید داخلی است.
با افزایش موقت یا دائمی تعرفه بر محصولات وارداتی، صنعت داخلی فرصت پیدا میکند تا در برابر رقبای خارجی رشد و پایداری پیدا کند. از سوی دیگر، در مذاکرات بین‌المللی، تعرفه گمرکی به‌عنوان معیاری برای اعمال امتیازهای متقابل در قراردادهای تجاری و منطقه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد و به تنظیم روابط اقتصادی با شرکای تجاری کمک میکند.
استفاده از HS کد در تعیین تعرفه گمرکی مزایای متعددی به دنبال دارد که روند تجارت بین‌الملل را ساده و شفاف میکند. مهم‌ترین مزیت، یکپارچگی اطلاعات است؛ با طبقه‌بندی دقیق کالاها بر اساس سیستم هماهنگ‌شده، همه ذی‌نفعان به یک زبان مشترک دسترسی خواهند داشت. این شفافیت، باعث کاهش اختلافات در تعیین نرخ تعرفه گمرکی و تسریع فرآیند ترخیص کالا و تشریفات گمرکی می‌شود.
علاوه بر این، بهره‌گیری از HS کد، امکان ردیابی آماری دقیق‌تر جریان کالاها را فراهم می‌آورد و دولت‌ها را در تحلیل بازار، تدوین سیاست‌های حمایتی و بررسی حجم تجارت کمک میکند.
در نهایت، استفاده از HS کد به کسب‌وکارها کمک میکند تا پیش از واردات یا صادرات، میزان تعرفه گمرکی را پیش‌بینی نموده و هزینه‌های خود را بهتر مدیریت کنند.
با وجود نقش مثبت تعرفه گمرکی در حمایت از تولید داخلی و درآمدزایی دولت، این تعرفه معایبی نیز به همراه دارد که باید مورد توجه قرار گیرند. نخست آن که افزایش تعرفه گمرکی می‌تواند منجر به افزایش قیمت نهایی کالا در بازار داخلی شده و قدرت خرید مصرف‌کننده را کاهش دهد.
این موضوع خصوصاً در مورد کالاهای واسطه‌ای یا مواد اولیه صادق است که تولیدکنندگان داخلی به آن نیاز دارند. دوم این که تعرفه گمرکی بالا، انگیزه قاچاق و دور زدن قوانین گمرکی را افزایش می‌دهد؛ زیرا تفاوت قیمت قابل‌توجه بین نرخ‌های داخلی و جهانی سودآوری قاچاق را بالا می‌برد.
علاوه بر این، روند تعیین تعرفه گمرکی گاه پیچیده و زمان‌بر است و نیازمند آگاهی دقیق از HS کد و طبقه‌بندی کالا است که برای شرکت‌های کوچک و نوپا می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
دریافت کد تعرفه گمرکی یکی از ضروری‌ترین مراحل فرآیند صادرات یا واردات کالا است. بدون این کد که مبتنی بر HS کد تعیین می‌شود، امکان محاسبه دقیق حقوق ورودی یا خروجی و ترخیص قانونی کالا از گمرک وجود ندارد. در ادامه، مراحل لازم برای کسب این کد به‌صورت گام‌به‌گام توضیح داده شده است.
HS کد یا کد تعرفه گمرکی یک شناسه عددی ۶ تا ۱۰ رقمی است که هر دو رقم اول آن فصل کالا را مشخص میکند و ارقام میانی و انتهایی به گروه و زیرگروه‌های جزئی‌تر اشاره دارد.
برای مثال، ارقام 25 در ابتدای کد ۲۵۱۵۱۱۱۰ نشان‌دهنده «محصولات معدنی» و «سنگ مرمر» است، و چهار رقم بعدی (1511) جزئیات دقیق‌تری مانند نوع مرمر را معرفی میکند. دانستن روش صحیح خواندن HS کد، نخستین گام در تعیین دقیق تعرفه گمرکی است زیرا هر رقم در طبقه‌بندی کالا و محاسبه نرخ مرتبط با آن تأثیرگذار است.
محاسبه تعرفه گمرکی شامل دو بخش اصلی است: حقوق گمرکی و سایر عوارض.
برای تعیین اولین بخش، ابتدا ارزش CIF کالا (ارزش کالا به‌علاوه هزینه حمل و بیمه تا مرز گمرکی) مشخص می‌شود. سپس با ضرب این ارزش در درصد تعرفه، مبلغ حقوق گمرکی به دست می‌آید:
حقوق گمرکی = ارزش CIF کالا × درصد تعرفه گمرکی
پس از آن، برای محاسبه کل عوارض، مجموع حقوق گمرکی در نرخ‌های جانبی (مالیات بر ارزش افزوده، هزینه انبارداری و سایر عوارض قانونی) ضرب می‌شود:
عوارض جانبی = جمع حقوق گمرکی × مجموع نرخ‌های جانبی
در نهایت، جمع حقوق گمرکی و عوارض جانبی، میزان نهایی تعرفه گمرکی قابل پرداخت را شکل می‌دهد. برای سهولت فعالان اقتصادی، گمرک ایران سامانه‌های آنلاین محاسبه تعرفه در اختیار قرار داده است که با وارد‌کردن HS کد کالا می‌توانند ضمن مشاهده درصد تعرفه گمرکی به‌روز، مبلغ نهایی حقوق و عوارض گمرکی را سریع و دقیق محاسبه کنند. اگر نیاز به رقم دقیق‌تر یا مشاوره تخصصی دارید، می‌توانید با کارشناسان شرکت پست بین المللی سامان اکسپرس تماس بگیرید تا در محاسبه و بررسی جزئیات هزینه‌ها شما را همراهی کنند.
سامان اکسپرس شرایط ارسال را با نیاز مشتری سازگار میکند.
چرا سامان اکسپرس؟!
نمایندگی در سراسر دنیا
امنیت در انتقال
سرعت در حمل و نقل
ارسال به سراسر دنیا
در سال ۱۴۰۴ با ابلاغ قانون بودجه، جدول تعرفه گمرکی شاهد سه نرخ متفاوت ارز برای محاسبه حقوق ورودی بود تا از تولید داخلی در برابر نوسانات ارزی محافظت شود. همچنین، حقوق ورودی کالاهای اساسی مانند دارو و نهاده‌های دامی همچنان یک درصد باقی ماند، اما خودرو و کالاهای لوکس تحت نرخ ۱۰۰ درصد حقوق ورودی قرار گرفتند. علاوه بر این، تعرفه برخی گروه‌های صنعتی مانند قطعات و ماشین‌آلات تولیدی از دو درصد به یک درصد کاهش یافت تا سرمایه‌گذاری در بخش تولید تسهیل شود.
برای استعلام تعرفه گمرکی سال ۱۴۰۴ ابتدا باید به سامانه رسمی گمرک ایران مراجعه کرده و در بخش «جدول تعرفه» سال ۱۴۰۴ را انتخاب کنید. سپس با وارد کردن HS کد یا عبارت کلیدی کالا، نرخ حقوق ورودی و سود بازرگانی مربوطه نمایش داده می‌شود.
علاوه بر این، سامانه جامع تجارت امکان جستجوی موازی تعرفه‌ها را فراهم کرده تا کاربر بتواند مقایسه‌ای از نرخ‌های مختلف بر پایه ارز ترجیحی یا توافقی داشته باشد.
در نظام اولویت‌بندی تعرفه گمرکی ایران، گروه اول به کالاهای اساسی مانند گندم، برنج، نهاده‌های دامی و دارو اختصاص پیدا میکند که برای تأمین امنیت غذایی ضروری هستند و عموماً با نرخ یک درصد یا صفر وارد می‌شوند. گروه دوم شامل مواد اولیه صنعتی است تا تولید داخل بتواند بدون مشکل تأمین مواد اولیه به فعالیت بپردازد و تعرفه آن‌ها ۲ تا ۸ درصد تعیین می‌شود. سایر کالاها بسته به سیاست‌های حمایتی و اقتصادی در گروه‌های بعدی قرار می‌گیرند تا تعادل بین حمایت از تولید و کنترل واردات حفظ شود.
اعمال تعرفه گمرکی جدید در ۱۴۰۴ باعث شد واردات کالاهای اساسی با حداقل هزینه انجام شود تا تورم در بازار داخلی کنترل شود. در مقابل، تعرفه بالاتر بر کالاهای مصرفی و لوکس مانند خودرو، لوازم‌خانگی و پوشاک باعث افزایش قیمت نهایی این اقلام شد و انگیزه مصرف‌کنندگان را به سمت کالاهای داخلی سوق داد. همین اقدام سیاست‌گذارانه، واردات بی‌رویه را کاهش داده و حجم تجارت کالاهای مصرفی را به صورت معناداری کاهش داد.
یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایتی از تولید ملی، تعرفه گمرکی است. با اعمال نرخ‌های ترجیحی و افزایش تعرفه بر کالاهای وارداتی مشابه تولید داخلی، قدرت رقابت‌پذیری کارخانه‌ها و بنگاه‌های تولیدی افزایش پیدا میکند. در سال‌های اخیر، دولت با استفاده از سیاست‌های تعرفه‌ای، از صنایع فولاد، نساجی و خودروسازی در برابر واردات کالاهای ارزان‌قیمت حمایت کرده است که این امر منجر به رشد اشتغال و توسعه زیرساخت‌های تولید داخل شده است.
برای استعلام نرخ تعرفه گمرکی کافی است به سامانه جامع امور گمرکی یا سامانه جامع تجارت مراجعه و با وارد کردن HS کد یا نام کالا، نرخ حقوق ورودی و سود بازرگانی را مشاهده کنید.
HS کد (Harmonized System) یک کد عددی بین‌المللی ۶ تا ۱۰ رقمی است که برای طبقه‌بندی یکنواخت کالاها در سراسر دنیا به کار می‌رود و مبنای تعیین تعرفه گمرکی هر کالا محسوب می‌شود.
هر کشور بسته به سیاست‌های اقتصادی، نیازهای بازار داخلی و توافق‌های بین‌المللی، جدول تعرفه گمرکی متفاوتی دارد؛ برخی کشورها تعرفه‌های حمایتی برای صنایع بومی تعیین می‌کنند و برخی دیگر با نرخ‌های پایین‌تر به تشویق واردات می‌پردازند.
ابتدا ارزش CIF کالا را در درصد تعرفه گمرکی ضرب کرده تا حقوق گمرکی به دست آید، سپس مجموع حقوق گمرکی را در نرخ‌های جانبی ضرب می‌کنند تا کل عوارض محاسبه شود.
کلام آخر
تعرفه گمرکی نقطه اتصال میان سیاست‌های اقتصادی و واقعیت‌های بازار جهانی است؛ هنگامی که HS کد به‌درستی تعریف و به کار گرفته شود، نه‌تنها امکان محاسبه دقیق هزینه‌ها و تسهیل فرآیند ترخیص کالا فراهم می‌آید، بلکه تولیدکنندگان داخلی نیز از مزایای حمایت هوشمندانه بهره‌مند می‌شوند.
با درک عمیق لایه‌های مختلف تعرفه گمرکی و بومی‌سازی استفاده از HS کد، می‌توان به تعادل پایدار میان منافع دولت، بنگاه‌های تولیدی و مصرف‌کنندگان دست پیدا کرد. در این مسیر، آگاهی و بهره‌مندی از ابزارهای نوین، کلید پیشرفت هر کسب‌وکار در عرصه تجارت بین‌الملل خواهد بود.
هر نوع مرسوله‌ای، هر جای دنیا
سامان اکسپرس برای هر نوع مرسوله‌ای بهترین و اقتصادی‌ترین روش ارسال را به شما معرفی میکند؛ کافیست از مشاوره رایگان کارشناسان ما استفاده کنید.
واردات کالا یکی از اصلی‌ترین ارکان تجارت بین‌المللی است که تأثیر مستقیمی بر رشد اقتصادی کشورها دارد. این فرآیند نه‌تنها...
امروزه حمل دریایی بار [ارسال کالا با کشتی] یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین انواع حمل و نقل در دنیا محسوب...
واردات دوچرخه از چین و دبی یکی از روش‌های محبوب و سودآور برای تأمین نیاز بازار ایران به انواع مختلف...
گروپاژ یکی از روش های پرکاربرد در حمل و نقل بین المللی است که برای صاحبان محموله های کوچک و...
